مهمترین حادثه روایت شده پس از واقعه عاشورا کسوفی بود که موجب تیرگی عجیب آسمان و حتی رویت ستارگان شد. این حادثه به همراه بعضی رخدادهای دیگر، وضعیتی پدید آورد که به گفته برخی شاهدان، مردم گمان کردند قیامت برپا شده است.
یکی از حوادث عجیبی که در روز عاشورا و پس از شهادت امام حسین(ع) رخ داد، کسوفی بود که موجب تیرگی عجیب آسمان و حتی رؤیت ستارگان شد. این حادثه به همراه بعضی رخدادهای دیگر ـ وضعیتی پدید آورد که به گفته برخی شاهدان، مردم گمان کردند قیامت برپا شده است.
افزون بر این، برخی محدثان متأخر از بروز خسوف در شام عاشورا نیز خبر داده‌اند. در برخی گزارش‌ها هم به تلاطم و برخورد ستارگان با هم اشاره شده است. به هر روی وقوع چنین رویدادهایی شگفتی در روز عاشورا از گزارش‌های مشهور در منابع شیعی و سنی است.
ممکن است برخی با دیدن گزارش‌های بالا بی اختیار روایت پیامبر را درباره کسوف آسمان پس از مرگ فرزندش ابراهیم به یاد بیاورند. براساس آن روایت، هنگامی که ابراهیم از دنیا رفت، خورشید گرفت. بعضی از مردم پنداشتند این کسوف به سبب مرگ فرزند رسول خدا(ص) رخ داده است و این پندار به زودی تبدیل به شایعه شد. رسول خدا(ص) به محض شنیدن این شایعه بر فراز منبر رفت و ضمن خطبه‌ای فرمود: ای مردم خورشید و ماه، دو نشانه از نشانه‌های خداوند هستند و به امر خداوند در حرکت‌اند و از او فرمان می‌برند و به سبب مرگ یا زندگی کسی دچار گرفتگی نمی‌شوند پس هرگاه کسوف رخ داد، نماز به جای آرید.
با توجه به این روایت چگونه می‌توان روایات حاکی از خورشید گرفتگی و تاریکی آسمان پس از شهادت امام حسین(ع) را پذیرفت؟
در پاسخ باید گفت: آنچه پیامبر خدا(ص) در این روایت بر آن خط بطلان کشیده بروز کسوف یا خسوف به علت مرگ یا ولادت فردی عادی است حتی اگر فرزند پیامبر باشد اما آنچه در روز عاشورا رخ داد تنها مرگ یک فرزند پیامبر نبود بلکه حادثه‌ای عظیم در تاریخ بشر بود که از حوادث و فجایع متعددی ترکیب شده و نقطه اوج آن شهادت سبط رسول خدا(ص) با آن وضع دل خراش بود.
*وزش بادهای سیاه و سرخ و بارش خاکستر و خون
سیدابن طاووس در توصیف وضعیت پیش آمده پس از شهادت اما حسین(ع) می‌گوید: به هنگام شهادت امام حسین(ع) غباری به شدت سیاه و تاریک که بادی سرخ آن را همراهی می‌کرد، برخاست به گونه‌ای که دیگر چیزی دیده نمی‌شد و مردم گمان کردند عذاب بر ایشان نازل شده است این وضعیت تا ساعتی ادامه داشت و سپس وضع به حال طبیعی بازگشت.
با توجه به برخی روایات به نظر می‌رسد وزش بادهای سیاه و سرخ همراه با بارش خاکستر بوده است در روایت صحیح السند و مشهور شیخ صدوق از ریان بن شبیب از امام رضا (ع) می‌خوانیم: «هنگامی که جدم حسین(ع) کشته شد آسمان خون و خاک سرخ بارید…»
بنا بر روایت دیگری که شیخ صدوق به صورت مسند از طریق مفضل بن عمر نقل کرده روزی امام حسین(ع) به برادرش امام حسین(ع) نگریست و گریست و درباره سبب گریه‌اش فرمود: هیچ روزی همچون روز تو نیست ای اباعبدالله سی هزار نفر درحالیکه مدعی‌اند از امت جدمان هستند و خود را به اسلام نسبت می‌دهند برای کشتن تو و هتک حریمت و اسارت اهل و فرزندانت و غارت اموالت همدست می‌شوند. در آن روز بنی امیه سزاوار لعنت خواهند شد و آسمان خاکستر و خون خواهد بارید و همه چیز حتی حیوانات وحشی بیابان و ماهیان دریاها، بر تو خواهند گریست.
مشاهده خون در نقاط گوناگون
یکی از رویدادهای بسیار شگفت و شایان توجه پس از شهادت امام حسین(،) مشاهده خون در نقاط مختلف است. تنوع روایات حاکی از این حادثه و اعتبار سندی برخی از این روایات موجب حصول اطمینان از وقوع این رویداد می‌شود. روایات یاد شده را می‌توان به چند دسته تقسیم کرد بعضی از آنها حاکی از مشاهده خون در زیر سنگ‌ها و کلوخ‌ها در نقاط مختلف است.
برخی دیگر وقوع این رویدادها را در ناحیه شام و در بیت المقدس گزارش می‌کند. در برخی از این روایات به خونین شدن آب چاه‌ها و نهرها اشاره شده و بعضی دیگر خبر از خونین شدن خاکی می‌دهد که پیامبر به ام سلمه امانت داده بود. در روایت دیگری هم ریزش خون از دیوارهای دارالاماره کوفه به هنگام ورود سر مطهر امام حسین(ع) گزارش شده و سرانجام در روایتی دیگر به ریزش خون از درخت ام معبد اشاره شده است.
گریه عناصر طبیعی
در روایات متعددی آمده است که پس از شهادت امام حسین(ع) زمین و آسمان و دیگر عناصر طبیعت بر کشته شدن او گریستند. فراوانی این روایات به گونه‌ای است که جایی برای تردید در اصل این رخداد باقی نمی‌گذارد. پس مهم توجه به مفهوم و معنای این گونه روایات است. این روایات را به جز اهل بیت و اصحاب آنان، اهل سنت هم نقل کرده‌اند.
در روایات رسیده از اهل بیت، معمولا به آیه 29 سوره دخان اشاره شده است که مربوط به هلاکت فرعون و قوم اوست: پس نه آسمان بر آنان گریست و نه زمین و آنان از مهلت یافتگان نبودند. در ادامه این دسته روایات آمده است که در طول تاریخ، آسمان و زمین تنها بر دو تن گریسته‌اند: یحیی بن ذکریا و حسین بن علی(ع).
امام صادق(ع) نیز در روایت مفصلی خطاب به زراره فرموده است: ای زراره آسمان چهل روز با خون بر حسین(ع) گریست و زمین چهل روز با سیاهی گریست و خورشید چهل روز با کسوف و سرخی گریست و همانا کوه‌ها پاره پاره شده و از هم فروپاشیدند و دریاها متلاطم شد و فرشتگان چهل روز بر حسین(ع) گریستند.
گریه آسمان‌ها و زمین‌های هفت گانه بر شهادت امام حسین(ع) در روایت معروف ابن شبیب از امام رضا(ع) نیز به چشم می‌خورد.
در منابع اهل سنت هم روایات بسیاری درباره گریه عناصر طبیعت بر شهادت امام با مضامینی مشابه آنچه گذشت به چشم می‌خورد برای نمونه سیوطی دراین باره نقل می‌کند: آنگاه که حسین(ع) به قتل رسید نور خورشیدی تا هفت روز بر روی دیوارها همچون ملحفه‌های رنگین بود و ستارگان به یکدیگر برخورد می‌کردند. قتل حسین(ع) در روز عاشورا رخ داد و در این روز خورشید کسوف کرد…»
گریه پیامبران و فرشتگان
اگر بر شهادت سیدالشهدا(ع) اجزای مختلف عالم هستی گریسته‌اند دیگر گریه انبیای الهی، فرشتگان و جنیان با ایمان بر این مصیبت بزرگ چندان شگفت نیست. این را می‌توان در روایات بررسی کرد.
ابن قولویه روایت مسندی را از ابوبصیر بدین مضمون نقل کرده است:
نزد امام صادق بودم با آن جناب سخن می‌گفتم که فرزند ایشان وارد شد.آن حضرت او را بوسید و به خود چسباند و فرمود: خداوند کوچک بدارد آنکه شما را کوچک کند و انتقام کشد آنکه شما را تنها گذارد و خوار کند و لعنت کند آنکه شما را به قتل رساند و خداوند ولی و حافظ و یاری کننده شما باشد. همانا گریه زنان و انبیا و صدیقان و شهدا و فرشتگان آسمان برای شما بسیار بوده است.
پس حضرت گریست و فرمود: ای ابابصیر هرگاه به اولاد حسین می نگرم به علت آنچه بر پدرشان حسین و بر ایشان گذشته نمی‌توانم از گریه خودداری کنم…
در روایت ابوحمزه ثمالی از امام باقر(ع) نیز می‌خوانیم که پس از شهادت ابی عبدالله(ع) فرشتگان با گریه و ناله و ضجه از خداوند خواستار انتقام خون آن حضرت شدند و خداوند نیز در پاسخ فرشتگان از قیام قائم آل محمد برای انتقام خون حسین(ع) خبر داد.
گریه جنیان مؤمن
براساس روایات متعدد جنیان مومن نیز در کنار دیگر موجودات در عزای امام حسین(ع) گریستند در روایت ابوبصیر از امام باقر خواندیم که انس و جن و پرندگان و وحوش چنان بر حسین(ع) گریستند که اشکشان سرازیر شد.
برخی روایت دیگر از قول کسانی است که نوحه سرایی و گریه و عزای جنیان را به گوش خود شنیده‌اند مانند ام سلمه همسر گرامی رسول خدا(ص) که روزی به خادمش گفت:
گویا فرزندم حسین کشته شده است زیرا از زمان رحلت رسول خدا به این سو دیگر صدای گریه و نوحه جنیان را نشنیده بودم جز دیشب که شنیدم می‌گفتند: ای دیده من با جدیت گریه کن و پس از من چه کسی بر شهدا خواهد گریست؟ بر گروهی که مرگ آنان را در زمان حکومت زورگویی از نسل بردگان حرکت می‌دهد.
گریه حیوانات
به جز روایت حارث اعور از امیرالمومنین(ع)، روایت دیگری نیز درباره عزای همیشگی و پایان ناپذیر بعضی حیوانات برای آن حضرت در دست است. برای نمونه می‌توان به روایت سکونی از امام صادق(ع) اشاره کرد. حضرت درباره گونه‌ای کبوتر به نام راعبی فرمود: کبوتران راعبی را در خانه هایتان نگاه دارید چرا که این کبوتران قاتلان حسین را لعن می‌کنند. لعنت خدا بر قاتل حسین باد.
دگرگونی اشیای به غارت رفته از کاروان حسینی
در بخش دیگری آمده که اشیای به غارت رفته از کاروان امام حسین(ع) به گونه‌ای دگرگون شدند که فایده‌شان را به کلی از دست دادند تا سپاهیان عمر سعد بار دیگر پی به عمق جنابتشان ببرند. این گونه روایات هر چند در منابع شیعی کم و بیش به چشم می‌خورند بیشتر در منابع سنی همچون تاریخ دمشق یافت می‌شوند.
در بعضی از این روایت آمده که اشیای غارت شده از کاروان حسینی هنگام استفاده آتش زبانه می‌کشید.
نقل شده که وقتی شتر به غارت رفته از اردوگاه حسینی را انحراف طبخ و آماده خوردن کردند گوشت آنرا چون علقم تلخ یافتند به گونه‌ای که نتوانستند حتی ذره‌ای از آن را بخورند. موارد دیگر در دگرگونی درهم و دینار و طلا به سنگ و مس، تبدیل ورس و زعفران غارتی به خاک و خون است.
عقوبت‌های عجیب دنیوی برای جنایتکاران کربلا
در منابع دراین باره زیاد اشاره شده فراوانی این روایات و انطباق مضامین آنها با سنن الهی از سوی دیگر وقوع این گونه رخدادها را پذیرفتنی می‌کند.
ابتلا به بیماری‌های عجیب و نقص عضو و تغییر چهره ، آتش دنیوی و رویاهای آشفته، تسلط حیوانات بر آنها، مرگ زودرس و ناکامی در دنیا از جمله عقوبت‌های بانیان واقعه کربلا بود.
منبع: جلد دوم تاریخ قیام و مقتل جامع سیدالشهدا . گروهی از مولفان
