براساس منابع تاریخی شهر «بیت لحم» در کرانه باختری رود اردن و منطقه «براثا» در بغداد دو مکانی است که بیشتر از سایر اماکن به‌عنوان محل تولد این پیامبر الهی مطرح شده است.
امروز ۲۵ دسامبر مصادف با سالروز میلاد حضرت مسیح(ع) است، ایام دوازده روزه کریسمس با سالروز میلاد مسیح در ۲۵ دسامبر آغاز می‌شود و تا جشن خاج‌شویان در روز ۶ ژانویه ادامه می‌یابد.
حضرت عیسی(ع) از پیامبران بزرگواری است که نام ایشان در قرآن کریم، با فضیلت و عظمت همراه گشته و به‌عنوان «عبدالله، کلمه خدا، روح خدا و تأییدشده به روح‌القدس» مفتخر گشته است و در ۴۵ جای قرآن نام «عیسی» آمده و در چند جا با لقب مسیح از آن حضرت یاد شده است.
مادرش مریم، دختر عمران یکی از زنان برگزیده و پاکدامن عالم است که به مقام قرب حق تعالی رسید. این بانوی بزرگوار که فرشتگان الهی و در پیشاپیش آنها جبرئیل، بر وی نازل گشته و او را به ولادت فرزندش مسیح مژده دادند، یکی از چهاربانوی مقدس و برگزیده عالم است که فضیلت‌های بی‌شماری دارد.
قرآن درباره مکان ولادت حضرت عیسی(ع) چه می‌گوید؟
خداوند متعال درباره مکان تولد حضرت مسیح(ع) در آیات ۲۲ و ۲۳ سوره مریم می‌فرماید: «فَحَمَلَتْهُ فَانْتَبَذَتْ بِهِ مَكَانًا قَصِيًّا، فَأَجَاءَهَا الْمَخَاضُ إِلَى جِذْعِ النَّخْلَةِ قَالَتْ يَا لَيْتَنِي مِتُّ قَبْلَ هَذَا وَكُنْتُ نَسْيًا مَنْسِيًّا»(پس [مريم] به او [=عيسى] آبستن شد و با او به مكان دورافتادهاى پناه جست، تا درد زايمان او را به سوى تنه درخت خرمايى كشانيد گفت اى كاش پيش از اين مرده بودم و يكسر فراموش شده بودم).
درباره مکان دقیق حضرت مسیح(ع) نمی‌توان حکم قطعی داد، زیرا روایات وارده در این خصوص مختلف است و نیز آیاتی از قرآن کریم که در مورد داستان حضرت عیسی(ع) سخن می‌گویند، مکان دقیق آن را تعیین نکرده‌اند و در این آیات تنها به این نکته اشاره شده که حضرت مریم(س)، آن حضرت را در مکان دوری به دنیا آورد و هنگام درد زایمان به تنه نخل خرمایی پناه برد. بدون تعیین مکان آن نخل و نیز مکان دقیق وضع حمل.
خداوند عزوجل در آیات ۱۶ تا ۲۵ سوره مریم نیز می‌فرماید: «وَاذْكُرْ فِي الْكِتَابِ مَرْيَمَ إِذِ انْتَبَذَتْ مِنْ أَهْلِهَا مَكَانًا شَرْقِيًّا﴿۱۶﴾ و در اين كتاب از مريم ياد كن آنگاه كه از كسان خود در مكانى شرقى به كنارى شتافت(۱۶) فَاتَّخَذَتْ مِنْ دُونِهِمْ حِجَابًا فَأَرْسَلْنَا إِلَيْهَا رُوحَنَا فَتَمَثَّلَ لَهَا بَشَرًا سَوِيًّا﴿۱۷﴾ و در برابر آنان پردهاى بر خود گرفت پس روح خود را به سوى او فرستاديم تا به [شكل] بشرى خوشاندام بر او نمايان شد(۱۷) قَالَتْ إِنِّي أَعُوذُ بِالرَّحْمَنِ مِنْكَ إِنْ كُنْتَ تَقِيًّا﴿۱۸﴾ [مريم] گفت اگر پرهيزگارى من از تو به خداى رحمان پناه مى‌برم(۱۸) قَالَ إِنَّمَا أَنَا رَسُولُ رَبِّكِ لِأَهَبَ لَكِ غُلَامًا زَكِيًّا﴿۱۹﴾ گفت من فقط فرستاده پروردگار توام براى اينكه به تو پسرى پاكيزه ببخشم(۱۹) قَالَتْ أَنَّى يَكُونُ لِي غُلَامٌ وَلَمْ يَمْسَسْنِي بَشَرٌ وَلَمْ أَكُ بَغِيًّا﴿۲۰﴾ گفت چگونه مرا پسرى باشد با آنكه دست بشرى به من نرسيده و بدكار نبودهام(۲۰) قَالَ كَذَلِكِ قَالَ رَبُّكِ هُوَ عَلَيَّ هَيِّنٌ وَلِنَجْعَلَهُ آيَةً لِلنَّاسِ وَرَحْمَةً مِنَّا وَكَانَ أَمْرًا مَقْضِيًّا﴿۲۱﴾ گفت [فرمان] چنين است پروردگار تو گفته كه آن بر من آسان است و تا او را نشانهاى براى مردم و رحمتى از جانب خويش قرار دهيم و [اين] دستورى قطعى بود(۲۱) فَحَمَلَتْهُ فَانْتَبَذَتْ بِهِ مَكَانًا قَصِيًّا﴿۲۲﴾ پس [مريم] به او [=عيسى] آبستن شد و با او به مكان دورافتادهاى پناه جست(۲۲) فَأَجَاءَهَا الْمَخَاضُ إِلَى جِذْعِ النَّخْلَةِ قَالَتْ يَا لَيْتَنِي مِتُّ قَبْلَ هَذَا وَكُنْتُ نَسْيًا مَنْسِيًّا﴿۲۳﴾ تا درد زايمان او را به سوى تنه درخت خرمايى كشانيد گفت اى كاش پيش از اين مرده بودم و يكسر فراموش شده بودم(۲۳) فَنَادَاهَا مِنْ تَحْتِهَا أَلَّا تَحْزَنِي قَدْ جَعَلَ رَبُّكِ تَحْتَكِ سَرِيًّا﴿۲۴﴾ پس از زير [پاى] او [فرشته] وى را ندا داد كه غم مدار پروردگارت زير [پاى] تو چشمه آبى پديد آورده است (۲۴) وَهُزِّي إِلَيْكِ بِجِذْعِ النَّخْلَةِ تُسَاقِطْ عَلَيْكِ رُطَبًا جَنِيًّا﴿۲۵﴾ و تنه درخت خرما را به طرف خود [بگير و] بتكان بر تو خرماى تازه مى‌ريزد(۲۵)».
مکان ولادت حضرت عیسی(ع) در روایات شیعی
روایت نخست: حضرت عیسی(ع) در بیت لحم متولد شد: از «هشام بن سالم» به نقل از ابی عبدالله یعنی(امام جعفر بن محمد صادق(ع)) روایت شده که رسول اکرم(ص) در خلال سخنان خود در وصف معراج بیان داشتند: جبرئیل به من گفت فرود آی و نماز به‌پا دار. من نیز همان کار را انجام دادم». سپس جبرئیل گفت: «أَ تَدْرِي أَيْنَ صَلَّيْتَ ؟»(آیا می‌دانی در کجا نماز خواندی؟) پاسخ دادم: نه. جبرئیل گفت: «صَلَّيْتَ فِي بَيْتِ لَحْمٍ، وَ بَيْتُ لَحْمٍ بِنَاحِيَةِ بَيْتِ‌الْمَقْدِسِ حَيْثُ وُلِدَ عِيسَى ابْنُ مَرْيَمَ(عليه السلام)»(در بیت لحم نماز خواندی و بیت لحم در ناحیه بیت‌المقدس واقع است جایی که عیسی مسیح(ع) متولد شد)(بحارالأنوار: ۱۴/ ۲۰۸).
روایت دوم: مریم(س)، حضرت عیسی را در کربلا و در محل مقبره امام حسین(ع) به دنیا آورد، از ابی‌حمزه ثمالی روایت شده که امام سجاد(ع) در تفسیر آیه ۲۲ سوره مریم «فَحَمَلَتْهُ فَانْتَبَذَتْ بِهِ مَكَانًا قَصِيًّا» بیان داشت: حضرت مریم(س) از دمشق خارج شد تا به کربلا رسید و آن حضرت را در مکانی که بعدها امام حسین(ع) در آنجا مدفون شده است، به دنیا آورد و در همان شب بازگشت.(تهذيبالأحكام: ۶ / ۷۳ و وسائلالشيعة: ۱۴ / ۵۱۷).
روایت سوم: مکان ولادت حضرت عیسی(ع) روی سنگی سفید در منطقه «براثا» بوده که هم‌اکنون محل مسجد جامع براثا است، شیخ مفید معروف به ابن المعلّم، فقیه و متکلم و از علمای برجسته شیعه سده ۴ هجری قمری، با استناد به گفته امام سجاد(ع) حدیث مفصلی را روایت می‌کند که براساس آن «هنگامی که امام علی(ع) از جنگ خوارج بازمی‌گشت و از سرزمین «الزوراء» بغداد گذشت و به ناحیه شرق سرزمین السواد در عراق رسید در آنجا با راهبی در کلیسایی برخورد کرد و آن دو با هم به سخن پرداختند. راهب مسیحی گفت: من در انجیل وصف تو را شنیده بودم و تو در منطقه براثا آنجا که خانه حضرت مریم(س) و سرزمین عیسی مسیح(ع) است، فرود می‌آیی. پس امیرالمومنین(ع) در آن منطقه فرود آمد و پای خود را بر زمین آن کوبید پس چشمه آب جوشانی از آن جوشید. امام(ع) گفت این چشمه حضرت مریم(س) است که برای او جوشید. سپس گفت: اینجا را به مقدار ۱۷ بازو حفر کنید. پس یاران آن حضرت آنجا را کندند و سنگی سفید در آنجا نمایان شد. امام علی(ع) گفت: بر این سنگ بود که مریم مقدس(سلام الله علیها)، حضرت عیسی(ع) را به دنیا آورد. و در این مکان نماز گزارد. سپس گفت: سرزمین براثا خانه حضرت مریم(س) است و تنها خداوند است که بر حقیقت امر آگاه است.(بحارالأنوار ج: ۱۴/ ۲۱۰)
محل ولادت حضرت عیسی(ع) به روایت مسیحیان
اگرچه هنوز در مورد محل ولادت حضرت مسیح(ع) اختلاف‌نظر وجود دارد، اما برخی بر این باورند که محل تولد حضرت عیسی(ع) در شهر «بیت لحم» در کرانه باختری رود اردن و در منطقه «ناصره» است که این محل بعدها به محل عبادت مسیحیان تبدیل شد و کلیسای «ولادت مسیح» بر آن بنا شد.
گفته می‌شود این محل هنگام تولد حضرت عیسی(ع) نیز عبادتگاه بوده است که البته با نص صریح قرآن مبنی بر عدم ولادت حضرت عیسی(ع) در عبادتگاه در تعارض است.
این کلیسا هم‌اکنون به «کلیسای مهد» یا «کلیسای محل ولادت» معروف است که معماری درونی آن به مسجدالاقصی شباهت داشته و مقدس‌ترین کلیسای مسیحیان است.
معنی بیت لحم به زبان عبری «خانه نان» است، این شهر در ۱۰ کیلومتری اورشلیم(بیت‌المقدس) کنونی و در ارتفاع ۷۵۶ متر از سطح دریا واقع است. این شهر در عهد عتیق بسیار شناخته شده بود و آن نیز به علت این که حضرت داوود(ع)، مشهورترین و مهم‌ترین پادشاه بنی‌اسرائیل در آن متولد و مکان تولد حضرت مسیح تبدیل به کلیسای تاریخی بسیار مهمی بنام کلیسای مهد شد.
این کلیسا را که امپراطور رومی کنستانتین(قسطنطنیه) در سال ۳۳۵ میلادی بنا کرد، از قدیمی‌ترین کلیساهای فلسطین و جهان به‌شمار می‌رود و مهم‌تر از این امر، مراسم و آیین‌های دینی است که از قرن ۶ میلادی یعنی زمانی که امپراطور رومی «یونستانتین» این کلیسا را به همین شکل کنونی برپا کرد، برگزار می‌شود.
امپراطور کنستانتین سه کلیسا تأسیس کرد که کلیسای مهد نخستین آنها بود و آن نیز در اوایل قرن چهارم میلادی بود یعنی زمانی که مسیحیت به‌عنوان دین رسمی امپراطوری روم اعلام شد. این اقدام امپراطوری در پاسخ به درخواست اسقف ماکاریوس که در نخستین شورای عمومی کلیسای شهر نیقه(در شمال غربی ترکیه امروزی) در سال ۳۲۵ میلادی مطرح شد، ساخته شد.
این کلیسا دربردارنده غار مشهور ولادت حضرت مسیح(ع) است که ستاره نقره‌ای در یک حفاظ مزین به سنگ مرمر نیز بر آن آویزان شده است و بر این ستاره جمله‌ای به لاتین با عنوان «Hic de Virgine Maria Jesus Christus natus est» حک شده که معنای آن «در اینجا عیسی مسیح از مریم مقدس متولد شد» و ۱۵ قندیل که نمایانگر ۱۵ گروه مسیحی است در آنجا قرار دارد.
از جمله ویژگی‌های سازه‌ای که امپراطور کنستانتین ایجاد کرد، این بود که در این ساختمان یک دهلیز ایجاد کرد که به غاری متصل می‌شود که حضرت مسیح(ع) در آن متولد شد و در آنجا آن حفاظ و ستاره نیز نگه‌داری می‌شوند. در غرب ساختمان یک بازیلیکا(کلیساهای مهم و بزرگ که شکل صلیب دارند) وجود دارد که به یک سالن بزرگ منتهی می‌شود که با ستون‌هایی احاطه شده و بر شهر بیت لحم مشرف است و از مشهورترین بناهای تاریخی که به عید کریسمس مرتبط است همین غار تولد حضرت مسیح(ع) است.
اصل این غار چیست؟ و چگونه ظاهر شد؟
در سال ۱۲۲۳ میلادی فرنسیس ایسیزی، قدیس ایتالیایی و بنیانگذار رهبانیت فرنسیسکانی و مشهورترین داعیه صلح در تاریخ تصمیم گرفت یادبود آن پسر بچه‌ای که در بیت لحم متولد شد را به جا بیاورد تا رنج و عذابی که آن پسر بچه تازه متولدشده (یسوع) متحمل شد را به‌صورت ملموس درک کند و این که چگونه او را در آخوری پست بین فضولات خر و گاو قرار دادند.
فرانسیس با معنویتی سوق داده می‌شد که می‌توان آن‌را واقع‌گرایی مسیحی نامید، یعنی همان اعتقادی که احترام لازم را به جسد می‌داد و با تفکری که به برتری افراطی روح بر بدن می‌پردازد، در تعارض است.
تفاوت واقعه تاریخی تولد حضرت عیسی(ع) در قرآن با مسیح انجیل
مکان تولد
تصویری که اناجیل به ما می‌دهند با تصویری که قرآن به ما می‌دهد متفاوت است، داستان انجیل اینگونه است که «حضرت مریم به همراه شوهر یا نامزدش یوسف نجار برای شرکت در سرشماری به جنوب فلسطین یعنی بیت لحم می‌روند؛ در بیت لحم[یکی از شهرهای ایالت ناصره در فلسطین امروزی] به‌خاطر شلوغی جایی را پیدا نمی‌کنند و مجبور می‌شوند در یک آغلی شب را به صبح برسانند که در همان شب، عیسی به دنیا می‌آید، یعنی محل تولد ایشان آغل گوسفندان و جایی بوده است که حیوانات را نگه می‌داشتند و دو نفر هم حضور داشته‌اند؛ یکی یوسف نجار و دیگری مریم؛ در حالی که قرآن محل تولد را مکان شرقی معرفی می‌کند «وَ اذْكُرْ فِي الْكِتابِ مَرْيَمَ إِذِ انْتَبَذَتْ مِنْ أَهْلِها مَكاناً شَرْقِيًّا». کسی هم همراه مریم نبوده است و نگاه قرآن به مکان تولد و وقایع میلاد آن حضرت با کمال احترام و حفظ حرمت پیامبر الهی است در حالی که در انجیل تحریف شده، این وقایع به صورتی نقل شده که از ساحت مقدس انبیای الهی به دور است.
چگونگی تولد:
در مورد چگونگی تولد، اختلافی بین قرآن و اناجیل وجود دارد، اناجیل می‌گویند: وقتی عیسی مسیح در آن آغل گوسفندان به دنیا آمد، فرشتگان، چوپان‌هایی را که در اطراف آن منطقه بودند، خبر کردند که بیائید در اینجا نوزاد مبارکی به دنیا آمده است و مجوسی‌هایی که از شرق به آن منطقه آمده بودند به دنبال یک ستاره که در محل تولد، طلوع کرده بود به آن منطقه رفته بودند؛ و وقتی هم که مردم به آنجا آمدند، همگان فکر می‌کردند که عیسی فرزند مریم و یوسف است و طبق گزارش اناجیل، هیچکس اطلاع نداشت که حضرت عیسی پدر ندارد.
اما از منظر اسلام اینگونه نیست و اسلام، نامی از یوسف نجار نمی‌برد و بیان می‌کند که در محل تولد حضرت عیسی فقط حضرت مریم(س) هست و وقتی که به واسطه روح‌القدس به این فرزند آبستن می‌شوند در ابتدا خیلی ناراحت می‌شوند، ولی خدا در این خصوص و برای تسلی دل حضرت مریم می‌فرماید که این امر الهی است.
همگان از تولد عیسی تعجب می‌کنند و به او تهمت می‌زنند و حضرت عیسی به‌خاطر رفع این تهمت در گهواره سخن می‌گوید و مسئله تولد عیسی به سرعت در بین بنی‌اسرائیل می‌پیچد(آیات ۲۷ تا ۳۲ سوره مبارکه مریم):
«فَأَتَتْ بِهِ قَوْمَها تَحْمِلُهُ قالُوا يا مَرْيَمُ لَقَدْ جِئْتِ شَيْئاً فَرِيًّا: پس [مريم] در حالى كه او را در آغوش گرفته بود به نزد قومش آورد گفتند اى مريم به راستى كار بسيار ناپسندى مرتكب شدهاى(۲۷) يا أُخْتَ هارُونَ ما كانَ أَبُوكِ امْرَأَ سَوْءٍ وَ ما كانَتْ أُمُّكِ بَغِيًّا: اى خواهر هارون پدرت مرد بدى نبود و مادرت[نيز] بدكاره نبود(۲۸) فَأَشارَتْ إِلَيْهِ قالُوا كَيْفَ نُكَلِّمُ مَنْ كانَ فِي الْمَهْدِ صَبِيًّا: [مريم] به سوى [عيسى] اشاره كرد گفتند چگونه با كسى كه در گهواره [و] كودك است سخن بگوييم(۲۹) قالَ إِنِّي عَبْدُ اللَّهِ آتانِيَ الْكِتابَ وَ جَعَلَني نَبِيًّا: [كودك] گفت منم بنده خدا به من كتاب داده و مرا پيامبر قرار داده است(۳۰) وَ جَعَلَني مُبارَكاً أَيْنَ ما كُنْتُ وَ أَوْصاني بِالصَّلاةِ وَ الزَّكاةِ ما دُمْتُ حَيًّا: و هر جا كه باشم مرا با بركت ساخته و تا زندهام به نماز و زكات سفارش كرده است(۳۱) وَ بَرًّا بِوالِدَتي وَ لَمْ يَجْعَلْني جَبَّاراً شَقِيًّا: مرا نسبت به مادرم نيكوكار كرده و زورگو و نافرمانم نگردانيده است(۳۲)».
کریسمس
کریسمَس یا نوئل جشنی است در آیین مسیحیت که به منظور گرامیداشت زادروز حضرت مسیح(ع) برگزار می‌شود. بسیاری از اعضای کلیسای کاتولیک روم و پیروان آیین پروتستان، کریسمس را در روز ۲۵ دسامبر جشن گرفته و بسیاری آن را در شامگاه ۲۴ دسامبر نیز برگزار می‌کنند. اعضای بیشتر کلیساهای ارتودوکس در سراسر دنیا نیز روز بیست و پنجم دسامبر را به عنوان میلاد مسیح جشن می‌گیرند.
برخی از مسیحیان ارتودوکس در روسیه، اوکراین، سرزمین مقدس(ناحیه تاریخی فلسطین) و دیگر مکان‌ها، به سبب پیروی از گاه‌شماری یولیانی، جشن کریسمس را در روز ۷ ژانویه برپا می‌دارند. اعضای کلیسای ارامنه طبق سنت منحصر به فردی، روز میلاد و همچنین روز غسل تعمید مسیح را هم‌زمان در روز ششم ژانویه جشن می‌گیرند.
ایام دوازده روزه کریسمس با سالروز میلاد حضرت مسیح(ع) در ۲۵ دسامبر آغاز گشته و تا جشن خاج‌شویان در روز ۶ ژانویه ادامه می‌یابد. هرچند مهم‌ترین عید مذهبی در گاه‌شمار مسیحی، روز عید پاک(به عنوان روز مصلوب‌شدن و رستاخیز عیسی) است، بسیاری به‌خصوص در کشورهای ایالات متحده و کانادا، کریسمس را مهم‌ترین رویداد سالانه مسیحی محسوب می‌دارند. با وجودی که این روز، یک عید مذهبی شناخته می‌شود، از اوایل سده بیستم میلادی به بعد به طور گسترده به‌عنوان یک جشن غیر مذهبی برگزار شده و برای بیشتر مردم، این ایام فرصتی است برای دور هم جمع شدن اقوام و دوستان و هدیه دادن به هم. کریسمس با آیین‌های ویژه‌ای به‌طور مثال آراستن یک درخت کاج، برگزار شده و شخصیتی خیالی به نام بابانوئل در آن نقشی مهم دارد.
منشأ درخت کریسمس چیست؟
در کریسمس، میادین عمومی در اروپا و آمریکا به‌وسیله درخت کریسمس تزئین می‌شود و این امر نیز از یک منشأ تاریخی سرچشمه می‌گیرد. این درخت در نظر میلیون‌ها نفر از مردم جهان نمایانگر نماد مقدسی است که ملت‌های گذشته با آن تعامل داشتند. در روم مردم خانه‌ها و بالکن‌های خود را به مناسبت جشن‌های هفته آخر سال با درختان تزئین می‌کنند. در آتن جشن‌ها بر حول محور یک درخت می‌چرخد که در وسط شهر کاشته شده است (درخت جهان) و امروزه میلیون‌ها نفر از مردم در مناطق مختلف جهان به‌وسیله درخت جشن خود را برگزار می‌کنند و آن نیز ناشی از مقدس بودن و حرمتی است که این درخت در جان آنها داشت. این امر درکنار انتخاب درخت به‌عنوان نمادی برای انجام آیین‌های عیدهای کریسمس و عیدهای اول سال است و آن نیز به‌خاطر جایگاه والای درخت در نزد مردم بسیاری از بخش‌های جهان است.
تحلیل نویسنده مصری درباره کریسمس
شبکه خبری «ارم نیوز» نیز مقاله‌ای از «إمیل أمین»، نویسنده مصری درباره میلاد حضرت مسیح(ع) منتشر کرده که در آن آمده است: در کریسمس، میادین عمومی اروپا و آمریکا به‌وسیله درخت کریسمس تزئین می‌شود و این امر نیز از یک منشأ تاریخی سرچشمه می‌گیرد. این درخت در نظر میلیون‌ها نفر از مردم جهان نمایانگر نماد مقدسی است که ملت‌های گذشته با آن تعامل داشتند.
قدیس «هیبولیتوس رومی»، نخستین کسی بود که به صراحت بیان داشت که حضرت مسیح(ع) در روز ۲۵ دسامبر متولد شده و آن را نیز در طی بیان نظراتش راجع به کتاب «دانیال نبی(ع)» که در سال ۲۰۴ میلادی نوشته شد، مطرح کرد.
برخی از مفسران کتاب مقدس، این تاریخ را به جشن بازسازی و تقدیس معبد بزرگ اورشلیم توسط «یهودا مکابی» در سال ۱۶۴ قبل از میلاد مربوط می‌دانند.
در مرحله بعد در قرن چهارم میلادی، زمانی که این عید به‌جای عید رومی معروف به «خورشید پیروز» (Sol invictus) ساختار نهایی خود را گرفت و بر این امر که تولد حضرت مسیح(ع) پیروزی نور حقانیت بر ظلمت شر و گناه است، تأکید شد.
ایکنا
