كشور يمن در جنوب شبه جزيره عربستان قرار دارد. اين كشور از ويژگيهاي برجستهاي در منطقه برخوردار است.حدود چهلودو درصد جمعيت اين كشور را شيعيان تشكيل ميدهند. شيعيان خود به سه گروه، زيديه، اسماعيليه و دوازده امامي تقسيم ميشوند. زيديان از بزرگترين گروه شيعيان يمن بهشمار ميروند.
زيديان يمن؛ عقايد و باورها
كشور يمن در جنوب شبه جزيره عربستان قرار دارد. اين كشور از ويژگيهاي برجستهاي در منطقه برخوردار است. آثار باستاني و تاريخي فراواني در آن به چشم ميخورد. كاخ ملكه سبا و سدمارب با قدمت بسيار زيادي در اين سرزمين وجودداشته است. حدود چهلودو درصد جمعيت اين كشور را شيعيان تشكيل ميدهند. شيعيان خود به سه گروه، زيديه، اسماعيليه و دوازده امامي تقسيم ميشوند. زيديان از بزرگترين گروه شيعيان يمن بهشمار ميروند.
زيديه به تفكري گفته ميشود كه پيروان آن پس از شهادت امام حسين(ع) امامت عليبن حسينبن علي را نپذيرفتند و امامت فرزند ايشان “زيد ” را پذيرفتند. شيخ مفيد در تعريف زيديه ميگويد: زيديه به امامت علي، حسن، حسين و زيد بن علي قايل هستند و نيز امامت هر فاطمي را كه عادل و اهل علم و شجاع باشد، ميپذيرند.
زيد در سال 122 هجري قمري به خونخواهي شهداي كربلا، عليه حكومت وقت يعني هشام بن عبدالملك اموي قيام كرد و سرانجام كشته شد. اين در حالي است كه زيد خود را هيچگاه امام نميدانست، اما بهدليل عقايد خاص، پيروانش وي را امام ميدانستند و در قيام وي نيز شركت كردند.
تعدادي از پيروان زيد در اين قيام كه به خونخواهي امام حسين انجاميد، كشته شدند.
“ابن اثير ” مينويسد كه پس از خروج زيد، جماعتي از پيروان وي، نظرش را درباره ابوبكر و عمر جويا شدند كه او در پاسخ گفت: “خداوند آن دو را رحمت كند، من از اهلبيت هستم و چيزي جز نيكي درباره آن دو نشنيدم؛ اما ما نسبت به خلافت بيش از همه سزاوارتريم. ” آن جماعت پرسيدند: “پس اگر اين دو ظالم نبودند، بنابراين اينها (امويان) نيز ظالم نيستند ” كه زيد گفت: “امويان مانند اين دو نيستند؛ اينها (امويان) به ما و شما و به خود ظلم ميكنند و من شما را به كتاب خدا و سنت و بر پا داشتن سنتها و از ميان بردن بدعتها دعوت ميكنم. ”
بنابراين بهنظر ميرسد زيد ميخواسته در بحبوبه جهاد ضدبنياميه، مسايل اختلافي ديگر مطرح نشود و با بيان تفاوت بنياميه و دو خليفه اول قيام خود را عليه امويان توجيه كند. با توجه به اين ديدگاه زيد، پيروان وي اصل جواز خلافت مفضول با وجود افضل را بهعنوان يك اساس پذيرفتند. (برگفته از “آشنايي با فرق و مذاهب اسلامي ” اثر رضا برنجكار.)
عقايد زيديه كه بيشتر گروههاي زيدي هنوز هم به آن اعتقاد دارند، عبارت است از:
1- قيام عليه حاكمان ظالم در هر شرايطي واجب است؛
2- لازم نيست كه امام حتما از علم غيب آگاه باشد؛
3- عصمت لازمه امامت نيست.
پس از كشته شدن زيد بسياري از پيروان وي در سراسر سرزمينهاي اسلامي قيام كردند كه بيشتر اين قيامها سركوب شدند.
البته برخي هم توانستند حكومتهاي قدرتمندي را تشكيل دهند كه مهمترين آنها حكومت زيديها در يمن است كه نزديك به هفت قرن ادامه داشت.
از سال چهارصدوچهلوچهار هجري قمري تا پانصدونودوچهار، حوثيها وارث اين حكومت هفتصد ساله بودند؛ حكومتي كه بنيانگذار آن “يحيي بن حسين ” در سال دويستوهشتادوچهار در استان صعده يمن است. يحيي در واقع رهبر فرقه هادويه است.
زيديه داراي سه فرقه اصلي است:
1- جاروديه
مؤسس اين فرقه، ابوالجارود زياد بن منذر معروف به سرحوب است. وي در آغاز از ياران اماممحمد باقر(ع) بود، اما پس از كشته شدن زيد برادر امام محمدباقر از ايشان جدا شد و به قيام زيد پيوست.
اعتقادات آنها از اين قرار است:
1- پيامبر اسلام به جانشيني و امامت علي، حسن و حسين به نام اشاره نكرده است و اين موضوع را تنها در حد يك توصيف بيان داشتهاند؛
2- امامت تنها در خاندان فاطمه(س) است و از نسل وي بيرون نميرود؛
3- علي(ع) برترين مسلمانان پس از پيامبر است اما خلافت عمر و ابوبكر و عثمان را نيز بايد پذيرفت چراكه علي با آنها بيعت كرده بود.
2- سليمانيه
مؤسس اين فرقه سليمان بن جريد است و اعتقادات آنها به شرح زير است:
1- علي برترين صحابه پيامبر است؛
2- صحابه در سقيفه و در انتخاب ابوبكر اشتباه كردند، اما چون اين خطا از روي اجتهاد بود، گناه بهشمار نميرود. براين اساس، آنها اجتهاد و قياس را در تعيين حكم شرعي خاص تعيين جانشيني پيامبر جايز ميدانستند؛
3- تبري از عثمان بهدليل اشتباهاتش در زمينهسازي براي سلطه امويان بر امور مسلمانان، لازم است؛
4- هركس كه باعلي جنگ كرده است كافر است (منظور طلحه؛ عايشه و زبير)؛
5- تقيه در هيچ حالتي جايز نيست؛
6- لازم نيست كه امام از نسل حضرت فاطمه باشد بلكه عدالت و شجاعت و توانايي وي و قيام به شمشير كافي است.
3- صالحيه
مؤسس اين فرقه حسين بن صالح است و اعتقادات آنها نيز بدين شرح آمده:
1- علي برترين صحابه است؛
2- علي براي امامت بر ديگران اولويت دارد.
اين سه فرقيه (جاروديه، سليمانيه، صالحيه) از گروههاي اصلي مذهب زيديه بهشمار ميروند.
پس از فروپاشي امپراتوري عثماني، زيديه توانست حكومت در يمن را در دست گيرد و در سال 1964 در برابر ناسيوناليسم افراطي عربي شكست خورد. بدرالدين حوثي رهبر اين گروه از جايگاه ويژهاي در بين يمنيها برخوردار بود. وي داراي سه فرزند به نام حسين بدرالدين الحوثي، يحيي بدرالدين الحوثي و عبدالملك بدرالدين الحوثي است.
حسين بدرالدين حوثي در حقيقت بنيانگذار جنبش الحوثي است كه در تاريخ هشتم سپتامبر 2004 بهدست نيروهاي دولتي يمن كشته شد و اكنون برادر وي پسر كوچك شيخ بدرالدين رهبري اين جنبش را بر عهده دارد و تاكنون چندين جنگ را عليه دولت مركزي يمن رهبري كرده است.
شعارهاي مخالفت با آمريكا و اسراييل كه در ميان اين گروه رواج يافت به مخالفت جدي آمريكاييها با آنها انجاميد. از سوي ديگر، اين شعارها به توجيه دولت يمن براي متهم كردن جمهوري اسلامي ايران به دخالت در امور داخلي يمن تبديل شد.
براساس باور گروههاي مختلف زيدي ميتوان گفت كه تفكر زيديه در برخي اصول مبنايي بر پايه واقعگرايي استوار است نه حقگرايي. آنها با آنكه امامت عليبن ابيطالب را حق ميدانند اما نتيجه سقيفه را بهعنوان يك امر واقع پذيرفتهاند
نويسنده:مرتضي اميري
منبع: پنجره
