زیدی ها در گسترش تشیع تاثیرگذار بودند در بخش زیادی از گسترش شیعه مرهون زحمات زیدیه هستیم آل بویه با همه خدمات خاستگاه زیدی دارند آل بویه از زیدیان دیلم و گیلان بودند بعدا تغییر مذهب دادند.
تا زمان ظهور صفوی ها حتی تا زمان شاه طهماست، شاهد حضور زیدیها در منطقه شمال ایران هستیم.
مقدمه
زیدیه جریانی است که در عرصه قدرت حضور دارند و جمعیت قابل توجهی دارا هستند.
نزدیکی تفکر زیدیه به شیعیان اثنی عشری قابل توجه است زیدیه از اسماعیلیه نیز به شیعیان نزدیکترند.
در طول تاریخ شاهد همکاری زیدیه و امامیه در علوم قرآن، تفسیر، حدیث، کلام و اخلاق هستیم.
ویژگی خاص زیدیه در بلند کردن علم قیام، مبارزه و درگیر شدن با قدرت است و در این حوزه از اسماعیلیه جلوترند و تجربه زیادی دارند.
زیدی ها در گسترش تشیع تاثیرگذار بودند در بخش زیادی از گسترش شیعه مرهون زحمات زیدیه هستیم آل بویه با همه خدمات خاستگاه زیدی دارند آل بویه از زیدیان دیلم و گیلان بودند بعدا تغییر مذهب دادند.
تا زمان ظهور صفوی ها حتی تا زمان شاه طهماست، شاهد حضور زیدیها در منطقه شمال ایران هستیم.
تاریخ زیدیه
زید بن علی ابن الحسین فرزند امام سجاد(ع) است زیدیان به وی امام می گویند.
زیدیان در بحث های کلامی مانند شیعه و معتزلی ها، عدل گرا هستند بعضی ها می گویند زیدیها در کلام، معتزلی اند ولی زیدی ها این مطلب را قبول ندارند و می گویند که در کلام مستقل هستیم.
زیدی ها تفاسیر عقلی و نقلی دارند در حالی که در اسماعیلیه جز یک سری تفسیرهای ذوقی، تفسیر قرآن نداریم. برای نمونه؛ تفسیر فرات کوفی تفسیر زیدی است ولی در منابع شیعی مورد قبول است.
در حوزه حدیث زیدی ها محدثانی دارند و میراث زیدی ها در حدیث قابل توجه است.
در فقه زیدی ها مدعی فقه مستقل اند فقه زیدی ها با فقه حنفی شباهتهایی دارد ولی زیدی ها قبول نمی کنند که فقهشان حنفی است.
شباهتهای فقه زیدی ها با فقه حنفی
1 ـ زیدی ها همانند حنفی ها عقلگرایند و به قیاس معتقدند.
2 ـ ابوحنیفه و زیدیان هر دو از عراق بودند
3 ـ ابوحنیفه مواضع انقلابی داشته است و به همین خاطر ابوحنیفه را زیدی ها، زیدی می دانند.
زید در مقابل امام صادق(ع) مدعی بود ولی در استراتژی امر به معروف و نهی از منکر هردو موافق بودند امام صادق(ع) با قیام زید موافق نبود و دائم توصیه می کرد که قیام نکن تفکر زید با امام صادق(ع) در تباین بود و نقطه اتحاد هر دو در استراتژی یعنی مبارزه با ظلم بود و اختلاف در تاکتیک داشتند ولی زید در قیامش خود سری کرد.
علت خودسری زید این است که آنچنان که امروزه ما در مورد امامت شناخت داریم آنها مقام امام را نمی شناختند و به خاطر این استضعاف زید، امام صادق(ع) وی را مدح کرده و روایات مدح بعد از قیام زید صادر شد.
زیدیان امام ما را به عنوان تابعان زید می دانند یعنی معتقدند امام صادق(ع) یکی از سربازان زید است که زید به ایشان اجازه قیام نداد.
زیدی ها امامت مفضول را بر فاضل قبول نمی کنند و می گویند که امام علی(ع) در خلافت کوتاه آمد.
نهج البلاغه و صحیفه سجادیه جزء میراث مشترک بین شیعیان و زیدیه است همچنین زیدیها سید رضی را زیدی می دانند.
زیدیان در امامت نقلی مسلک اند و دلیل عقلی را قبول ندارند(برای نمونه قاعده لطف را قبول ندارند) امام علی(ع)، امام حسن(ع) و امام حسین(ع) را به خاطر حدیث ثقلین و سایر احادیث وارده قبول دارند و بعد از عاشورا برای امام بودن منتظر بودند که قیامی صورت بگیرد امام حسن(ع) هر چند قیام نکرد ولی به عنوان امام قبول دارند چون امامت وی منصوص است.
زیدی ها عترت(در حدیث ثقلین) را همه فرزندان پیامبر می دانندغیر از امام علی(ع) امام حسن(ع) و امام حسین(ع) بقیه امامان را معصوم نمی دانند امامان ما را به عنوان شخصیت علمی قبول دارند ولی به عنوان امام قبول نمی کنند.
امام زیدی ها عدد معینی ندارد از نظر زیدی ها هر سیدی می تواند مهدی(عج) باشد امام خمینی(ره)، آیت الله خامنه ای، سید حسن نصرالله و مقتدی صدر از نظر زیدی ها امام هستند.
مشکل زیدی ها با ما شیعیان این است که اگر امام خمینی(ره) به امام غائب معتقد نبود و خود را امام می نامید وی را قبول می کردند مشکل شان این بود که امام خمینی(ره) خود به امام غائب دیگری معتقد بود.
همه شرایط رهبری که در قانون اساسی ماست به علاوه سیادت را برای شرایط رهبری خود شرط می کنند.
اشتراکات زیدیه و امامیه
عدل الهی، مرجع بودن اهل بیت(ع) و اعتقاد به حدیث ثقلین (با تفاسیر خاص خود زیدی ها) از اشتراکات زیدیه و امامیه است.
مجادلات زیدیه و امامیه
در امامت، تقیه، مهدویت و مباحث غیبت امام زمان(عج) زیدی ها با امامیه مجادلات زیادی کردند.
زیدی ها می گویند شما شیعیان که امام را ضروری می دانید چرا امام زمان(عج) غایب شده در حالی که از دیدگاه زیدی ها امام باید همیشه حاضر در صحنه باشد زیدی ها تقیه را قبول ندارند یعنی امام و شیعیان نباید تقیه کنند.
مجادلات زیدیه با اسماعیلیان
زیدی ها با شیعیان در رد اسماعیلی ها یعنی باطنی گری مشترکند ولی زیدی ها با اسماعیلی ها در به دست آوردن قدرت سیاسی درگیر بودند.
جریانهای فکری زیدیه
زیدی ها از نظر فکری یکپارچه نبودند جریانهای مختلفی دارند و هم اکنون نیز دارند.
زیدیه به سه گروه جارودیه، صالحیه و سلیمانیه تقسیم می شوند.
تندروترین و رادیکالترین جریان شیعی در تکفیر شیخین، جارودیه است.
صالحیه موضع مسالمت آمیزی دارند افعال خلفا را توجیه می کنند و می گویند که امام علی(ع) خود خلافت را واگذار کرده است.
زیدی ها دو جریان سنتی و روشنفکر دارند سنتی ها مثل جارودی ها هستند و روشنفکرها در صنعا زندگی می کنند روشنفکرها گرایش سنی گری دارند در عین اینکه حضرت علی(ع) را در خلافت احق می دانند.
در یمن جریانی به شوکانیه زیدی معروف هستند که حدیث گرای افراطی اند و از نظر فکری به وهابیت نزدیک اند.
زیدی ها کجا حضور دارند؟
زیدی ها یکی یا قرن در مغرب دور در مراکش بودند ادریس بن عبدالله بن حسن بن حسن و نسل او با قبایل بربر متحد شدند به خاطر اینکه قبایل بربرها که در آنجا ساکن بودند دل خوشی از خلفای عباسی نداشتند با ادریس همکاری کردند و از وی حمایت کردند ادریس در مراکش حکومت ادریسیان را تشکیل داد آثار ادریسیان هم اکنون نیز در مراکش وجود دارد.
زیدی ها در شمال ایران حضور داشتند اولین سلسله مستقل شیعی که بعد از حکومت حضرت علی(ع) حکومت تشکیل دادند اینها بودند داعیان حسنی مرکز حکومتشان ساری بود.
ناصر کبیر از شاگردان امام هادی(ع) و امام حسن عسگری(ع) است بعد از وفات امام حسن عسگری(ع) ناصر کبیر به شمال ایران آمد، حکومت تشکیل داد و سلسله ناصریه را تاسیس کرد.
سلسله ناصریه در قرن دوم و سوم در چالوس و لاهیجان حکومت قوی داشتند و از قرن چهار تا ده بین چالوس و سفید رود بودند به همین خاطر در این مناطق امام زاده های زیادی داریم، این قسمت ها مکان امنی بود مردم شمال زردشتی بودند ناصر کبیر اینها را مسلمان و زیدی کرد مردم شمال از عربها دل خوشی نداشتند به همین خاطر از ناصر کبیر حمایت کردند ولی در زمان صفوی تغییر مذهب ایجاد شد.
زیدیان یمن
زیدیان یمن به قاسمیان معروف اند چون به قاسم بن رسی منتسب هستند.
زیدیان با شعار سیاسی کارشان را شروع کردند مدعی مباحث کلامی و فقهی نبودند تقیه امام محمد باقر(ع) و امام صادق(ع) را بر نمی تافتند و همیشه در رکاب جنگ بودند.
در زیدیه قاسم ابن ابراهیم معروف به قاسم رسّی کار فکری و فرهنگی در عراق تاسیس کرد زیدیان وی را امام می دانند هرچند وی قیام نکرد و کشته نشد این طور توجیه می کنند که وی اراده قیام داشت ولی نتوانست.
کلام زیدیه به قاسم رسّی بر می گردد وی با ائمه شیعیان میانه خوبی نداشت در کتابهایش به ائمه در مورد سن و سال امام جواد(ع) و گرفتن وجوهات طعنه های زیادی زده است.
قاسم رسّی نوه ای دارد به نام یحیی بن حسین بن قاسم معروف به الهادی الی الحق که برای زیدیان خیلی مهم است.
نواده قاسم به یمن رفت یمن جایی است که منبع تشیع بود اسلامشان از اول علوی بود و از اهل بیت(ع) حمایت می کردند.
یمنی ها با دعوت هدفمند سید حسنی زیدی 35 ساله مواجه می شوند الهادی الی الحق در آنجا آقا بزرگ شیعیان و امام آن منطقه می شود و به امام هادی(نباید با امام هادی شیعیان اشتباه گرفته شود) معروف می شود.
هادی الی الحق فقه جدش قاسم رسّی را تحت الشعاع قرار داد و از آن زمان تا امروز زیدیان یمن، هادوی هستند همانطور که ما فقه خود را جعفری می نامیم آنها نیز فقه و کلام خود را هادوی می دانند.
زیدیان به زید بن علی به خاطر حرکت انقلابی و جهادی اعتزاز و افتخار می کنند در حالی که زید نه فقه و نه مسائل فکری دارد.
جریان سلفی زیدی
جریان سلفی زیدی بیشتر در شخصیت شوکانی، ابن امیر صنعانی و محمد بن ابراهیم الوزیر جلوه می یابد.
مهمترین شخصیت این جریان محمد بن علی شوکانی است وی قاضی القضات زیدی ها بود وی تفکرات حدیث گریانه و سلفی دارد حتی کتابهایش را وهابی ها در دانشگاههای سعودی تدریس می کنند.
این جریان “الشوکانی الزیدی” جریان طرد شده زیدی هاست.
جریانهای معاصر زیدی ها
1ـ جریان محافظه کاری زیدی؛ اینها به خاطر جبر زمانه از انقلابی گری دست کشیده اند، به تقیه روی آورده اند و در شمال یمن دارای حوزه های علمیه هستند.
2ـ جریان سنتی تحول خواه اینها ضمن اینکه به اصول خود معتقدند بازی زمانه را قبول کرده در جامعه هستند و در انتخابات شرکت می کنند.
3ـ جریان روشنفکری مدرن اینها افرادی هستند که به روزتر فکر می کنند
جبنش حوثی ها
زیدی ها در حال از بین رفتن بودند 50 سال بود که حکومت زیدیان ساقط شده بود زیدی ها اعتقادشان در مورد حکومت این بود که در راس حکومت باید سید باشد در حالی که اکنون حکومت، جمهوری است چون حوزه های علمیه شان حکومتی بود و در زیدیه خمس نیست حوزه ها در حال از بین رفتن بود.
وهابیت به برکت پولهای نفت از نظر فکری و فرهنگی حمله می کرد بعد از انقلاب جمهوری اسلامی ایران، زیدیان به طرف آرمانهای امام خمینی(ره) و انقلاب اسلامی روی آورده بودند و شعارهای انقلاب ایران برایشان جذاب بود در کل زیدی ها در حال از بین رفتن بودند که جنبش حوثی ها پیش آمد.
حوثی ها از دل جریان محافظه کاری که حکومت را به دست داشتند بیرون آمدند و تحت تاثیر ایده ها و اندیشه های امام خمینی(ره) و انقلاب اسلامی قرار گرفتند.
رهبری این جریان شهید حسین الحوثی است که با التزام به مبانی زیدی و تمجید از انقلاب اسلامی و امام، اندیشه های امام خمینی(ره) را تفسیر زیدی کرد حوثی ها در روز قدس و روز برائت از مشرکین به خیابانها می آمدند شعار بر علیه آمریکا و اسرائیل سر می دادند و روز عاشورا به یاد امام حسین(ع) عزاداری می کردند.
در 2002 و 2001 علی عبد الله صالح برای خوش رقصی در مقابل جورج بوش با این تبلیغات که حوثی ها خرابکار و تروریست اند برای قربانی تقدیم کردن به جورج بوش در جنگ ناعادلانه به حوثی ها حمله کرد و حسین الحوثی رهبری این جریان شهید شد این جنگ باعث تقویت حوثی ها شد و قبایل دیگر زیدی با حوثی ها همکاری کردند علی عبدالله صالح 6 جنگ بر حوثی ها تحمیل کرد ولی حوثی ها در شمال ارتش را شکست دادند 50 پادگان را خالی کردند در آخرین جنگ عربستان هم دخالت کرد ولی زور عربستان نیز به حوثی ها نرسید.
اکنون ما را متهم می کنند که از زیدی ها حمایت می کنیم ولی این طور نیست زیدی ها نگاه همگرایانه با آرمانهای انقلاب و امام دارند.
حوثی ها اکنون قدرت بسیج یک میلیون نفری از هفت میلیون نفر شیعیان یمن دارند و بقیه جریانهای زیدی از اینها طرفداری می کنند.
رهبری کنونی حوثی ها عبدالمالک بدرالدین الحوثی است وی ادعای امامت نمی کند اکنون زیدی ها یک طرف قدرت در یمن اند.
مشکل زیدیه امروز این است که برعکس اسماعیلیان، تشکیلات ندارند به جای کار فرهنگی به سیاست پرداخته اند در یمن با جهان اسلام درگیر نبودند زیدی ها چون خمس ندارند حوزه های علمیه شان وابسته به دولت و حکومتی بود و چون الان در حکومت نیستند از این لحاظ ضعف دارند.
