رسانه‌های یاد شده، این هدف را از دو راه دنبال می‌كنند؛ یكی، ترویج فرهنگ برهنگی و ولنگاری در رابطه با جنس مخالف با پخش برنامه‌های نمایشی غیراخلاقی و مبتذل و دیگری، القای شبهه و تردید درباره فرهنگ اسلامی حجاب و عفاف در قالب خبرها، تحلیل‌ها و مستندهای جهت‌دار و شبكه‌های ویژه پخش فیلم و سریال، مانند «فارسی وان» و «من و تو 1»، راه نخست و شبكه‌های خبری و تحلیلی مانند «بی. بی. سی فارسی» و «صدای آمریكای فارسی»، راه دوم را دنبال می‌كنند.
نظام سلطه برای اجرای طرح و برنامه‌های یاد شده، همه ابزارهای ممكن، به ویژه رسانه‌ها را به خدمت گرفته است و با تمام قوا در این زمینه تلاش می‌كند. برای روشن شدن نقش رسانه‌ها در راهبردی كه نظام سلطه در برخورد جریان اصول‌گرایی اسلامی به رهبری نظام جمهوری اسلامی ایران در پیش گرفته است، در اینجا این موضوع را ذیل دو عنوان بررسی می‌كنیم:
الف) گسترش فساد و تباهی در میان جوانان
«خبرگزاری یونایتدپرس» در 12 سپتامبر 2002 م. (21 شهریور 1381 ش.) خبری را با این عنوان برای جهانیان مخابره كرد: نتانیاهو: آمریكا باید با تلویزیون به ایران حمله كند. این خبر، سیاست‌ها و برنامه‌های نظام سلطه را برای گسترش فساد و تباهی در كشور اسلامی ایران با بهره‌گیری از رسانه‌ها به خوبی روشن می‌سازد. متن خبر یاد شده به شرح زیر است:
نخست‌وزیر سابق اسرائیل1 از آمریكا خواست تا تغییر رژیم را در دو كشور عراق و ایران پی بگیرد. این كار را در عراق با حمله نظامی و در ایران با پخش برنامه‌های تلویزیونی ماهواره‌ای با محتوای هرزه انجام دهد. وی گفت: جریان فرهنگ عامیانه غربی به داخل ایران می‌تواند منجر به براندازی جمهوری اسلامی شود.
بنیامین نتانیاهو با اشاره به وجود هزاران دیش ماهواره در ایران، به «كمیته اصلاح دولتی»2 گفت: آمریكا می‌تواند با پخش سریال‌های شبكه فاكس كه افراد زیباروی جوان را در وضعيّت‌های متنوّعی از برهنگی نشان می‌دهد كه زندگی‌های فریبنده و مادّی‌گرایانه دارند و رابطه‌های بی‌قید جنسی برقرار می‌كنند، یك انقلاب را علیه حكومت این كشور برانگیزد.
وی به این كمیته گفت:
این [سریال‌ها] واقعاً براندازانه هستند. جوانان ایرانی دلشان از لباس‌های دل‌پسندی كه در این سریال‌ها می‌بینند، خواهند خواست. آنها استخرها و زندگی‌های پرزرق و برق را خواهند خواست.3
«كمیته خطر جاری»4 كه اعضای آن را برجسته‌ترین عناصر سیاسی و نظامی آمریكا تشكیل می‌دهند،5 در اكتبر 2005 م. (مهر 1384 ش.) با توجّه به استحكام نظام جمهوری اسلامی و شكست ده‌ها استراتژی نظام سلطه در مقابل ملّت ایران در طول سال‌های گذشته، جنگ سخت را بی‌فایده دانست و خواستار توجّه بیشتر دولت ایالات متّحده به پروژه نرم‌افزاری براندازی از درون شد.
در گزارش كمیته خطر جاری كه مارك پالمر،6 یكی از اعضای برجسته این كمیته و چهره بانفوذ دستگاه سیاست خارجی آمریكا7 آن را جمع‌بندی و تدوین كرده، بر براندازی نظام جمهوری اسلامی با تمركز فعّالیت‌ها در سه محور دكترین مهار، نبرد رسانه‌ای و سامان‌دهی نافرمانی مدنی تأكید شده است.
در یكی از محورهای پانزده‌‌گانه این گزارش كه با عنوان ایران و آمریكا؛ رهیافت جدید تنظیم شده است، در مورد بهره‌گیری از شبكه‌های رادیویی و تلویزیونی برای مقابله با نظام اسلامی چنین می‌خوانیم:
باید شبكه‌های متعدّد رادیو تلویزیونی را برای ایرانیان تدارك دید و پیام‌های خود را با پیشرفته ترین تكنولوژی‌های روز، به دست مردم ایران برسانیم.8
گفتنی است مارك پالمر در گفت‌و‌گویی با دبوراه سولومود، خبرنگار روزنامه آمریكایی «نیویورك تایمز»، به صراحت با ایده تهاجم نظامی علیه جمهوری اسلامی مخالفت و اعلام كرد:
ایران به لحاظ وسعت سرزمینی، كميّت جمعيّت، كیفيّت نیروی انسانی، امكانات نظامی، منابع طبیعی سرشار و موقعيّت جغرافیایی ممتاز در منطقه خاورمیانه و هارتلند نظام بین‌الملل به قدرتی كم‌بدیل تبدیل شده است كه دیگر نمی‌توان با یورش نظامی آن را سرنگون كرد.9
پیرو پیشنهاد نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی و كمیته خطر جاری، برای راه‌اندازی شبكه‌های تلویزیونی ماهواره‌ای با هدف ترویج فساد و ابتذال در جامعه اسلامی ایران، تلاش‌های گسترده‌ای صورت گرفت كه راه‌اندازی شبكه‌های تلویزیونی«ام. بی. سی. فارسی»10 در سال 2008 م. «فارسی وان»11 در سال 2009 م. «من و تو 1»12
در سال 2010 م و «زمزمه»13 در سال 2011 م. از آن جمله است.
مهم‌ترین موضوع‌هایی كه در این شبكه‌ها دنبال می‌شوند، عبارتند از: ترویج سبك زندگی غربی، عادی‌سازی روابط نامشروع، قبح‌زدایی از پدیده‌هایی چون خیانت زن به شوهر، دوستی با جنس مخالف، رابطه جنسی قبل از ازدواج، بارداری قبل از ازدواج، فرزند نامشروع، سقط جنین، هم‌جنس بازی و….14
جاهد محسنی، یكی از مالكان شركت رسانه‌ای «موبی مدیا گروپ»15 كه از سال 2002م. تاكنون با راه‌اندازی «رادیو آرمان»، «تلویزیون طلوع»، «شبكه تلویزیونی فارسی وان»، «شبكه تلویزیونی زمزمه»، شركت تولید موسیقی، شركت خدمات اینترنتی و… نقش مهمّی در تحقّق اهداف فرهنگی آمریكا در كشورهای اسلامی فارسی‌زبان، به ویژه ایران و افغانستان داشته است،16 در همایش «رسانه‌های گسترش یافته آمریكا» كه در باشگاه ملّی خبرنگاران در واشینگتن دی. سی. برگزار شد، درباره اهداف خود در راه اندازی شبكه رادیویی آرمان می‌گوید:
ما در پی «تغییر اجتماعی» یا همان «social change» هستیم. كلیدواژه ما هم تأكید بر روی زنان است؛ یعنی زنان، اسم رمز حركت به سمت توسعه غربی و اصلاحات اجتماعی هستند.
او در ادامه سخنان خود تأكید می‌كند:
فكر نكنید صحبت زن و مرد به صورت دوستانه در رادیو چیز معمولی است؛ بلكه این سرآغاز تحوّل اجتماعی است كه آرام آرام حركت می‌كند، امّا مؤثّر است.17
ب) تغییر فرهنگ، قوانین حاكم بر زن و خانواده
رسانه‌های غربی در سالیان اخیر، هجوم سنگینی را به باورها، ارزش‌ها و هنجارهای اسلامی، به ویژه مباحث مرتبط با حوزه زن و خانواده آغاز كردهاند.
مهم‌ترین موضوع‌هایی كه رسانه‌های دیداری و شنیداری غرب با هدف تغییر فرهنگ و مقرّرات حاكم بر زن و خانواده در جوامع اسلامی و همچنین خدشه‌دار كردن این فرهنگ و مقرّرات در اذهان زنان اروپایی به آنها توجّه كردهاند، به شرح زیر است:
1. حجاب و عفاف
فرهنگ حجاب و عفاف، مانعی جدّی در راه گسترش فساد و تباهی در جوامع اسلامی به شمار می‌آید. ازاین‌رو، رسانه‌های نظام سلطه می‌كوشند این فرهنگ را به هر طریق ممكن، تضعیف كنند. مقام معظّم رهبری در این باره می‌فرماید:
سیاست راهبردی، اساسی و بنیانی غرب بر عرضه شدن و هرزه شدن زن است. حجاب، مخالف آن است. حتّی اگر حجاب ناشی از یك انگیزه و ایمان دینی هم نباشد، با آن مخالفت می‌كنند.18
رسانه‌های یاد شده، این هدف را از دو راه دنبال می‌كنند؛ یكی، ترویج فرهنگ برهنگی و ولنگاری در رابطه با جنس مخالف با پخش برنامه‌های نمایشی غیراخلاقی و مبتذل و دیگری، القای شبهه و تردید درباره فرهنگ اسلامی حجاب و عفاف در قالب خبرها، تحلیل‌ها و مستندهای جهت‌دار و شبكه‌های ویژه پخش فیلم و سریال، مانند «فارسی وان» و «من و تو 1»، راه نخست و شبكه‌های خبری و تحلیلی مانند «بی. بی. سی فارسی»19 و «صدای آمریكای فارسی»،20 راه دوم را دنبال می‌كنند.
درباره راهكار نخست، پیش از این به اجمال سخن گفتیم. ازاین‌رو، در اینجا تنها به بررسی راهكار دوم می‌پردازیم. برنامه‌های رصد شده از دو شبكه خبری و تحلیلی ماهواره‌ای فارسی‌زبان؛ یعنی «بی. بی. سی فارسی» و «صدای آمریكا» در سال 1389 ش. نشان می‌دهد این دو شبكه در این سال، ده‌ها برنامه در قالب خبر، گزارش، مستند، گفتوگو، میزگرد و … با موضوع حجاب و روابط زن و مرد در ایران تهیه و پخش كردهاند.
شبكه‌های یاد شده در برنامه‌های گوناگون خود به طور مستمر این پیام‌ها را درباره فرهنگ حجاب و عفاف به مخاطبانشان القا می‌كنند:
ـ الگوی پوشش اسلامی، پاسخ‌گوی تنوّع‌گرایی و آزادی‌خواهی نسل امروزی نیست؛
ـ دختران نوجوان و جوان ایرانی به دلیل استفاده از لباس‌های تیره دچار افسردگی شده‌اند؛
ـ حجاب، مانع فعّالیت‌های تفریحی، ورزشی و حتّی علمی و آموزشی دختران است؛
ـ حجاب، عامل نقض حقوق زنان مسلمان است؛
ـ حجاب، نماد سیاسی اسلام تندرو است؛
ـ نظام اسلامی به بهانه حجاب در پی یكسان‌سازی یا كنترل اجتماعی است؛
ـ طرح‌های حكومت اسلامی برای گسترش حجاب در ایران، ناكارآمد بوده است؛
ـ الزام به حجاب، دخالت در حریم خصوصی افراد است.21
مخالفت و دشمنی رسانه‌های غربی با حجاب و عفاف زنان مسلمان تا به آنجا پیش رفته است كه بر اساس سناریویی از پیش طرّاحی شده، در یك برنامه تلویزیونی، یكی از زنان ایرانی فراری به خارج كشور را وادار می‌كنند به عنوان مخالفت با حجاب اجباری در ایران، كشف حجاب كند و روسری خود را كنار بگذارد.22
2. نهاد خانواده
با توجّه به جایگاه و نقش بی‌بدیل نهاد خانواده در جوامع اسلامی، یكی از محورهای مهمّ فعّالیت‌های تبلیغی و رسانه‌ای نظام سلطه به تلاش برای تضعیف این نهاد مقدّس اختصاص یافته است.
بررسی برنامه‌های شبكه‌های فیلم و سریال فارسی‌زبان نشان می‌دهد كه با هدف تضعیف نهاد خانواده، محورهای زیر در دستور كار این شبكه‌ها قرار دارد:
ـ ترویج خانواده‌های بی‌سامان و لجام‌گسیخته در مقابل ساختار سنّتی خانواده؛
ـ بی‌اهمّیت جلوه دادن احترام به والدین؛
ـ عادی جلوه دادن رابطه جنسی دختر و پسر؛
ـ هويّت‌زدایی مفهوم خانواده؛
ـ ترویج مفهوم زندگی با دیگران به جای ازدواج؛
ـ شكستن قبح رابطه هم‌جنس‌گرایانه؛
ـ آسان جلوه دادن طلاق و شیرین نشان دادن زندگی پس از جدایی؛
ـ عادی جلوه دادن خیانت همسران به یكدیگر؛
ـ برجسته كردن جذّابیت‌های جنسی؛
ـ كم‌رنگ كردن نقش مردان در خانواده.23
3. حقوق زنان
یكی دیگر از محورهای فعّالیت رسانه‌های وابسته به نظام سلطه در مقابله با جریان اصول‌گرایی اسلامی، ظالمانه و عقب‌مانده جلوه دادن احكام و مقرّرات شرعی حاكم بر حقوق و شخصيّت زن در جوامع اسلامی است.
فعّالیت شبكه‌های دیداری و شنیداری فارسی‌زبان در این باره، بر محورهای زیر متّكی است:
ـ تضییع حقوق زنان در مبانی دینی ریشه دارد؛
ـ قوانین تبعیض آمیز در جوامع اسلامی، زنان را به شهروندان درجه دو تبدیل كرده است؛24
ـ حدود شرعی برخلاف حقوق بشر است و باید جلوی اجرای آن گرفته شود.
گفتنی است شبكه‌های ماهواره‌ای مخالف نظام اسلامی، این محور را به طور عمده با اتّكا به اظهارنظرهای روشنفكران سكولار و تجدّدطلبان مسلمان یا مسلمانان میانه‌رو دنبال می‌كنند؛ یعنی همان گروهی كه نیكسون و «مركز سیاست عمومی خاورمیانه مؤسّسه رند»، پشتیبانی از آنها را برای مقابله با اصول‌گرایی اسلامی ضروری می‌دانند.25
رسانه‌های غربی، محورهای سه‌گانه یاد شده را هم در برنامه‌های خبری، گزارشی، تحلیلی و مستند و هم در برنامه‌های نمایشی دنبال می‌كنند. در سال‌های اخیر، ده‌ها فیلم سینمایی برای ترسیم چهره‌ای خشن، نامطلوب و ظالمانه از روابط زن و مرد و ضوابط و چارچوب‌های حاكم بر این موضوع در جوامع اسلامی، تولید و ارائه كردهاند كه از آن جمله می‌توان به فیلم‌هایی همچون «بدون دخترم هرگز» (محصول 1991م. آمریكا)، «سنگسار ثريّا میم» (محصول 2004م. آمریكا)،26 «تسلیم» (محصول 2008 م. هلند) و «زنان بدون مردان» (محصول 2009 م. اتریش، فرانسه و آلمان) اشاره كرد.
افزون بر رسانه‌های غربی، مركزهای تحقیقاتی و بنیادهای فرهنگی مغرب‌زمین نیز تلاش گسترده‌ای را برای اثرگذاری بر فرهنگ حاكم بر زنان كشورهای اسلامی، به ویژه كشور ایران، آغاز كردهاند كه در اینجا به برخی از آنها اشاره می‌كنیم:
بر اساس گزارش كتاب فهرست كمك‌های مالی27 كه در سال 2001 م. «مركز بنیادها»28 در آمریكا منتشر كرده است، تنها در سال‌های 1998 و 1999 م. بنیادهای فورد،29 راكفلر30 و آندرو دبلیو ملن31 جمعاً مبلغ 000/371/1 دلار برای مطالعه درباره حقوق بشر زنانی كه زیر لوای قوانین اسلامی زندگی می‌كنند و «حقوق بشر زنان مسلمان» اختصاص یافته و در اختیار مراكزی چون «دانشگاه ایموری» در «آتلانتا»، دانشگاه كلمبیا و برخی سازمانهایی كه در زمینه مسائل زنان فعّالیت می‌كنند، گذاشته شده است.32
خلاصه و نتیجهگیری
نظام سلطه پس از دو دهه رویارویی با جریان رو به گسترش اصول‌گرایی اسلامی كه در پی پیروزی انقلاب اسلامی ایران در جهان ایجاد شد، بهره‌گیری از راهبرد جنگ سخت را در این زمینه، بی‌فایده دانست. جنگ نرم با نظام جمهوری اسلامی به عنوان سردمدار این جریان در جهان و براندازی از درون را در دستور كار خود قرار داد.
در راهبرد جدید غرب علیه نظام اسلامی بر سه موضوع تأكید شده بود: دكترین مهار، نبرد رسانه‌ای و سامان‌دهی نافرمانی مدنی و در نبرد رسانه‌ای نظام سلطه با نظام جمهوری اسلامی كه به ویژه از سال 2005 م. شدّت بیشتری گرفت، تغییر باورها، ارزش‌ها و هنجارهای مردم مسلمان ایران با بهره‌گیری از شبكه‌های گوناگون رادیویی و تلویزیونی اولويّت ویژه‌ای داشت. به همین دلیل، دشمن همه توانمندی‌های خود را در این زمینه به كار گرفت.
گسترش فساد و تباهی در میان جوانان و تغییر فرهنگ و قوانین حاكم بر زن و خانواده از مهم‌ترین محورهایی هستند كه در این نبرد رسانه‌ای به آنها توجّه شده است. بر این اساس، نهادها و سازمان‌های فرهنگی نظام جمهوری اسلامی به ویژه رسانه ملّی باید در طرح‌ها و برنامه‌های خود، با هدف خنثی‌سازی راهبردهای جدید نظام سلطه علیه نظام اسلامی به نكات زیر توجّه كنند:
1. شناسایی دقیق جنبه‌های گوناگون نبرد رسانه‌ای دشمن و طرّاحی راهكارهای مقابله با آن؛
2. مصونيّت‌بخشی به مخاطبان هدف شبكه‌های ماهواره‌ای به ویژه زنان و دختران از طریق:
الف) نهادینه‌سازی باورهای دینی و افزایش تقيّدهای مذهبی و اخلاقی آنان؛
ب) آگاهی‌بخشی لازم در زمینه اهداف پنهان و آشكار نظام سلطه در نبرد رسانه‌ای علیه نظام جمهوری اسلامی؛
ج) تبیین مزایا و برتری‌های الگوی اسلامی روابط زن و مرد؛
د) تبیین آثار و پی‌آمدهای تضعیف ارزش‌ها و هنجارهای اسلامی و گسترش ارزش‌ها و هنجارهای غربی در زندگی فردی و اجتماعی انسان‌ها؛
هـ) پاسخ گویی عالمانه به شبهه‌ها و ابهام‌های موجود در زمینه احكام و مقرّرات اسلامی؛
و) نقد و بررسی جایگاه زن و خانواده در جوامع غربی و تبیین بحران‌هایی كه این جوامع در حوزه مباحث زن و خانواده با آنها روبه‌رو هستند؛
ز) بیان درس‌ها و عبرت‌های آموزنده وقایع تاریخی همچون سقوط اندلس.
3. تبیین مفاهیم والای اخلاقی و ارزشی اسلام در قالب برنامه‌های جذّاب نمایشی.
پی‌نوشت‌ها:
1. او در آن زمان هنوز دوباره نخست‌وزیر نشده بود.
2. یك نهاد دولتی در آمریكا.
3. «نتانیاهو: با سریال‌های سكسی به ایران حمله كنید» در:
http://alef.ir/1388/content/view/69843
منبع خبر: خبرگزاری یونایتد پرس (12 سپتامبر 2002) Netanyahu:us. should attack iran with tv.
http://www.upi.com/top_news.2002/09/12/netanyahu_us.
4.The committee on the present danger.
5. كمیته خطر جاری عنوان كمیته‌ای است كه در دهه 1970 م. در اوج جنگ سرد، گروهی از سناتورهای آمریكایی، مسئولان ارشد وزارت خارجه، استادان برجسته علوم سیاسی، مؤسّسه مطالعاتی «امریكن اینترپرایز». گروهی از مدیران با سابقه سیا و پنتاگون تأسیس كردند. هدف از تأسیس این كمیته، خروج از بن بستی بود كه در دوران جنگ سرد میان دو ابرقدرت آن زمان؛ یعنی ایالات متّحده آمریكا. اتّحاد جماهیر شوروی در توازن هسته‌ای به وجود آمده بود. به گونه‌ای كه كارشناسان ارشد نظامی به صراحت اعلام كرده بودند، در صورت وقوع جنگ هسته‌ای میان دو ابرقدرت، هر دو طرف، بازنده نهایی خواهند بود؛ زیرا تسلیحات اتمی در اختیار دو قطب بلوك شرق و غرب برای نابودی كامل موجودات زنده كره زمین برای 250 بار كفایت می‌كند. اعضای این كمیته با منفی دانستن «جنگ سخت» بین دو ابرقدرت، تنها راه به زانو درآوردن رقیب را «جنگ نرم». «فروپاشی از درون» دانستند.
بر همین اساس، «جنگ نرم» با در پیش گرفتن راهكارهای «دكترین مهار»، «نبردهای رسانه‌ای». «سامان‌دهی نافرمانی مدنی» علیه دولت شوروی طرّاحی و اجرا شد. این استراتژی زودتر از آنچه تصوّر می‌شد، به ثمر نشست. منجر به فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی شد. «رمزگشایی از «كمیته خطر جاری»، در: پایگاه اطّلاع‌رسانی مركز اسناد انقلاب اسلامی:
http://www. Irdc.ir/fa/content/8130/defaule.aspx.
6. Mark Palmer.
7. «مارك پالمر» یكی از استراتژیست‌های معروف آمریكایی است كه در دستگاه دیپلماسی آمریكا از وی به عنوان یكی از نوآوران سیاست خارجی ایالات متّحده نام می‌برند. پالمر كه امروزه رسانه‌ها از وی به عنوان چهره خبرساز یاد می‌كنند، در دولت نیكسون، فورد، كارتر، ریگان و بوش پدر در وزارت خارجه آمریكا مشغول به كار بود. در دولت كلینتون و در دوره اوّل بوش پدر، در خارج از مجموعه دولت به طرّاحی ابتكارهای جدید سیاست خارجی مشغول بود. او سال‌ها برای رؤسای جمهور و وزرای امور خارجه آمریكا نطق نوشته كه معروف‌ترین آنها نطق‌های هنری كسینجر است. وی در شمار متخصّصان ایران و آسیای میانه محسوب می‌شود. (همان)
8. همان.
9. همان.
10. MBC Persia.
11. Farsi 1.
12. Manoto 1.
13. Zemzemeh.
14. برای مطالعه بیشتر در این زمینه ر.ك: سيّد محمّدرضا خوشرو، شبكه‌ای صرفاً جهت تغییر سبك زندگی: گزارش توصیفی. تحلیلی درباره شبكه تلویزیونی من و تو، مركز پژوهش‌های اسلامی صدا و سیما، دی 1389؛ همو، زمزمه شیطانی: گزارش توصیفی. تحلیلی درباره شبكه تلویزیونی زمزمه، مركز پژوهش‌های اسلامی صدا و سیما، تیر 1390.
15. Moby Media Group.
16. گفتنی است شركت «موبی مدیا گروپ» متعلّق به یك خانواده افغانی‌تبار محسنی است كه در سال 2002 م. از استرالیا به افغانستان آمدند. با بهره‌گیری از حمایت‌های مالی «اداره كمك‌های بین‌المللی ایالات متّحده»، فعّالیت‌های رسانه‌ای خود را در این كشور آغاز كردند. سعد، جاهد، زید و وژمه محسنی از مدیران این شركت هستند كه به صورت خانوادگی به اداره آن مشغولند. (برای مطالعه بیشتر در این زمینه ر.ك: زمزمه شیطانی: گزارش توصیفی و تحلیلی درباره شبكه تلویزیونی زمزمه، صص 24ـ27؛ «فارسی وان؛ از درون: مصاحبه اختصاصی با حاج كمیل، مستشار، مشاور ارشد و مدیر هماهنگی گروه رسانه‌ای موبی»، خردنامه همشهری، ویژه پایداری، آبان 1389، 62؛ «نگاه جریان‌شناسی به خانواده جدید فارسی وان» در:
http://www.mashreg news.ir/fa/news/55868.
17. «نگاه جریان‌شناسی به خانواده جدید فارسی وان»:
http://www.mashreg news.ir/fa/news/55868.
18. سخنرانی در دیدار جمعی از بانوان نخبه، 1/3/1390، به نقل از:
http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=12518 .
19. BBC Persian.
20. VOA Persian.
21. نكات یاد شده حاصل رصد برنامه‌های دو شبكه بی. بی. سی فارسی (BBC). صدای آمریكا (VOA) در سال 1389 و مطالعات انجام گرفته در این باره است. برای مطالعه بیشتر در این زمینه ر.ك: سوسن صفارودی، «بازنمایی حجاب زن مسلمان در رسانه‌های غربی (جنبه‌های حقوقی و سیاسی)»، فصلنامه مطالعات راهبردی زنان، تابستان 1389، 48؛ ایران و آمریكا (توسعه تضاد در بستر قدرت نرم رسانه)، ص206.
22. اشاره به كشف حجاب رسانه‌ای «فریبا داوودی مهاجر»، در برنامه «پارازیت» صدای آمریكا. برای مطالعه بیشتر در این زمینه ر.ك: «چرا فریبا داوودی مهاجر كشف حجاب كرد؟»، در: http://www.mashreghnews.ir/fa/news/57011. «گفتوگو با داوودی مهاجر درباره كشف حجاب، …» در: http://www.jahannews.com/vdcfydyow6djta.lgiw.txt .
23. برای مطالعه بیشتر در این زمینه ر.ك: عبدالله بیچرانلو، «تهدیدات وان»، هفته‌نامه پگاه حوزه، اسفند 1388، 274؛ سيّد ابوالفضل جعفری‌نژاد، «پیدا و پنهان فارسی 1»، هفته‌نامه پگاه حوزه، اردیبهشت 1389، 277.
24. ر.ك: ایران و آمریكا (توسعه تضاد در بستر قدرت نرم رسانه)، 205.
25. ر.ك: ابراهیم شفیعی سروستانی، جریان‌شناسی دفاع از حقوق زنان در ایران، صص 110ـ113. 145ـ157.
26. ر.ك: مهدی لسانی، «سنگسار ثریا در دنیای مردان: شیوه‌نامه‌ای برای مقابله فمینیستی با احكام اسلامی و انقلاب اسلامی ایران»، خردنامه همشهری، ویژه‌نامه پایداری، آبان 1389، 62.
27. The Foundation Grant index، 2001.
28. The Foundation Center.
29. The Ford Foundation.
30.The Rockefeller Foundation.
31. Mellon Fondation. The Andrew W.
32. «اسناد كمك‌های مالی آمریكا برای تقویت جریانهای مخالف در ایران»، كیهان، 10/2/1380. برای مطالعه بیشتر در این زمینه ر.ك:
http//: fdncenter.org.
همچنین ر.ك: ابراهیم شفیعی سروستانی، زن؛ نظام سلطه. رسانه‌ها، صص 143. 144.
منبع : موعود
