متن ایه ی شریفه:«وَنُريدُ أنْ نَمُنّ عَلَي الّذينَ اسْتُضْعِفُوا فِي الارْضِ وَنَجْعَلَهُمْ أئمًّْة وَنَجْعَلَهُمُ الْوارِثينَ»
ترجمه ایه شریفه«اراده ی ما بر این قرار گرفته که بر مستضعفین زمین منت بگذاریم و انان را پیشوایان و وارثان(روی زمین)قرار دهیم»
این ایه یکی از ایه های مشهور در ارتباط با حکومت جهانی حضرت حجت(ع) میباشد.این ایه ی شریفه تنزیلش در رابطه با داستان حضرت موسی و فرعون میباشد.
تفسیر ایه از زبان مفسران:
منت در لغت به معنای نعمت سنگین است(1).زیرا “من”در اصل به معنای سنگینی است و منت خدا همان نعمتهای سنگین و ارزشمند اوست که به انسان ارزانی می شود.(2)
مستضعف از ماده ضعف بر خلاف قوت است.(3)واستضعاف ان است که کسی طلب ضعف شخصی را بکند و مستضعف کسی است که ضعیف شمرده شود(4)
تعیین مصداق ایه:
طبق سیاق ایه شریفه،مفسرین اهل سنت و شیعه،شان نزول ایه را مربوط به قوم بنی اسراییل میدانند.(5)انها بودند که در زمین به استضعاف کشیده شده و خداوند انها را بر فرعونیان پیروز گردانید،ولی حقیقت ایه دلالت بر یک قانون کلی و اراده و مشیت همیشگی خداوند نسبت به مستضعفین تا روز قیامت دارد.خداوند اراده کرده که بر حسب شرایط خاص،مستضعفین عالم را پیروز گرداند،که نمونه ی ان تحقق مشیت الهی نسبت به پیروزی بنی اسراییل و زوال حکومت فرعونیان بوده.
نمونه ی کاملتر ان حکومت پیامبر اعظم(ص) بعد از ظهور اسلام است،و مطابق روایات،مصداق کامل و تمام ان در عصر ظهور حضرت حجت(ع) است که خداوند حکومت ان حضرت را که حکومت مستضعفین است در سراسر عالم گسترش خواهد داد،و زمین را پر از عدل و داد خواهد کرد.این معنا را میتوان از قرائن و شواهدی استفاده کرد:
الف)اراده ی خداوند در ایه فوق به صورت مضارع “نرید”بیان شده است که دلالت بر استمرار دارد،یعنی تا روز قیامت این اراده ی حتمی الهی پا بر جاست که مستضعفین بر مستکبرین پیروز می شوند،و این اراده در پایان تاریخ بصورت کلی عملی خواهد شد.
ب)اراده ی حتمی بر عنوان”مستضعفین” تعلق گرفته،و به مستضعفین بنی اسراییل خصوصیت ندارد،بلکه انان به عنوان یکی از مصادیق این ایه بشمار میروند.
ج)روایاتی که از طریق شیعه و سنی در ذیل ایه فوق وارد شده است دلالت بر عمومیت این سنت و وعده و اراده ی الهی دارد.
حضرت علی(ع) فرمودند:”دنیا بعد از انکه در مقابل ما چموشی و سرکشی کرد همچون شتر بد خلق که در بدو امر به فرزند خود شیر نمیدهد،بسوی ما روی می اورد و در برابر ما رام میشود و انگاه این ایه را تلاوت فرمود:«و نرید…»(6)
امام صادق (ع) فرمودند:”همانا این ایه مخصوص به صاحب امریست که در اخر الزمان ظهور کرده و جباران و فرعونیان را نابود خواهد کرد.و شرق و غرب زمین را مالک میشود،پس زمین را پر از عدل و داد میکند همان گونه که پر از ظلم گشته است.”(7)
امام باقر(ع) در مورد این ایه میفرمایند:”همانا فرعون و هامان اینجا-در ادامه ایه-دو شخصی از جباران قریش هستند که خداوند متعال ان دو را در هنگام قیام قائم ال محمد (ص) در اخر الزمان زنده میکند و انتقام اعمال گذشته انها را،از انها میگیرد.(8)
سلمان فارسی گوید:رسول خدا (ص) به من فرمود:”همانا خداوند تبارک و تعالی هیچ رسولی را مبعوث نکرد مگر انکه برای او دوازده نقیب قرار داد.عرض کردم،ای رسول خدا،این مطلب را از اهل تورات وانجیل سراغ دارم.پس فرمود:ای سلمان،ایا نقبای مرا میشناسی؟و ان دوازده تنی که خداوند انها را بر امتم بعد از من برگزیده،چه کسانی هستند؟عرض کردم:خدا و رسولش اگاه ترند.فرمود:ای سلمان،خداوند مرا از نور خاص و برگزیده ی خود بیافرید و مرا فرا خواند و من او را اطاعت کردم و از نور من علی(ع) را افرید و او را فراخواند پس خداوند را اطاعت کرد و از من و نور علی(ع) ،فاطمه(ع) را افرید و او را فرا خواند و فاطمه (ع) خدا را اطاعت کرد و از نور من و علی و فاطمه(ع)،حسن(ع) را افرید.پس او را فرا خواند و او اجابت کرد و از من و علی و فاطمه(ع)،حسین (ع) را افرید و او را فرا خواند و او اطاعت کرد.
سپس ما را به پنج نام از نامهایش نامید.پس خداوند محمود-ستوده شده-است و من محمد(ص)و خداوند علی-بلند مرتبه-است و این علی(ع) است،و خداوند فاطر است-جدا کننده-و این فاطمه (ع) است.خداوند دارای احسان است و این حسن(ع) و خداوند محسن است و این حسین(ع)است.
پس از ما و نور حسین(ع) نه امام افرید وانها را فراخواند و انها اطاعت کردند وان زمان ی است که خداوند اسمان بنا شده ای،و زمین گسترده ای را و نه فرشته یا بشری غیراز ما بیافریند ،در حالی که ما تسبیح خداوند میگفتیم و میشنیدیم و اطاعت میکردیم.
سلمان پرسید:ای رسول خدا،پدر و مادرم فدایت،برای کسی که اینان را بشناسد،چیست؟حضرت فرمود:هرکس انها را، به حق شناخت و معرفت بشناسد و به انها اقتدا کند و با دوستانشان دوست و با دشمنان دشمن باشد،پس به خدا سوگند،او همان جایی که ما وارد میشویم،وارد میشود،و همان جایی که ما ساکن میشویم ساکن میشود.پرسیدم:ای رسول خدا،ایا ایمان به انها بدون شناخت نامها و نسبهایشان ممکن است؟فرمود:خیر ای سلمان،پرسیدم :ای رسول خدا من با انان امیخته ام و تا حسین(ع) را شناختم.فرمود:سپس سیدالعابدین علی بن حسین(ع)،سپس پسرش محمد بن علی(ع) شکافنده ی علم اولین و اخرین از انبیا و مرسلین(ع)،سپس پسرش جعفر بن محمد(ع) زبان راستگوی پروردگار،سپس پسرش موسی بن جعفر(ع) فرو برنده ی-کاظم-خشمش را در راه خدا،سپس پسرش علی بن موسی(ع) رضا به فرمان پروردگار،سپس پسرش محمد بن علی(ع) هادی بسوی خداوند ،سپس حسن بن علی(ع) صامت وامین سر پرورگار،سپس محمد بن الحسن(ع)هادی،مهدی،ناطق و قائم به حق پروردگار و به امر پروردگار است.
پس رسول خدا(ص) فرمود:ای سلمان،تو او را درک میکنی و هرکسی مانند تو باشد و کسی که او را به حقیقت معرفت و شناخت،ولی بداند،او را درک میکند.
سلمان گوید:پس فراوان شکر و سپاس الهی را به جای اوردم.سپس عرض کردم:ای رسول خدا،ایا من تا زمانش زنده ام؟حضرت فرمود:ای سلمان،بخوان و این ایه را قرائت فرمود:«فاذا جا وعد اولیهمابعثنا علیکم عبادا لنا اولی باس شدید فجاسوا خلال الدیار و کان وعدا مفعولا ثم رددنا الکره علیکم و امددناکم باموال و بنین و جعلناکم الکثیر نفیرا»[هنگامی که نخستین وعده فرا رسد،بر شما بندگان پیکار جوی خود را بر می انگیزیم و انها به (تعقیب شما)خانه ها را جستجو کنند و این وعده ایست حتمی.سپس شما را بر انها {دشمن}مسلط میکنیم و به اموال و فرزندان،شما راکمک خواهیم کرد ونفرت شما را به بیشتر از دشمن-قرار خواهیم داد-.](9)
سلمان گوید:گریه ی شوق مرا امان نداد،عرض کردم:ایا شما هم هستید؟فرمود:اری به پروردگاری که محمد(ص) را به حق فرستاد،با حضور من و علی و فاطمه و حسن و حسین و نه تن-از فرزندان او(ع)-هرکس از ما و همراه ماست و در راه ما مورد ظلم قرار گرفته است.اری به خدا سوگند،ای سلمان،ابلیس و سربازانش حاضر میشوند وهر کس مومن حقیقی و کافر حقیقی است حاضر میشود تا قصاص و خونخواهی شود و پروردگارت به احدی ظلم نمیکند.و تاویل این ایه محقق میشود:و نرید ان نمن علی الذین استضعفوا… ما کانوا یحذرون.
سلمان گوید:از مقابل رسول خدا(ص)برخواستم و سلمان دیگر نگرانی نداشت چه وقت با مرگ ملاقات کند یا مرگ او را دریابد.(10)
پی نوشتها:
1)مفردات راغب،ص777 ماده “من”
2)المیزان،ج16،ص10
3)مفردات قران،ص506
4)التحقیق فی کلمات القران الکریم،ج7،ص30
5)مجمع البیان،ج7،ص8/در المنثور،ج6،ص392
6)شواهد التنزیل،ج1،ص438،ح 59/ینابیع الموده،ص437
7)تفسیربرهان،ج6،ص58
8)نهج البیان،شیبانی،ج4،ص145/البرهان،ج4،ص254
9)سوره اسرا،ایه 596
10)دلائل الامامه،ص237
